 |
Από τη Φιλαρμονική Ρεθύμνου όπου πέρασε σαν Αρχιμουσικός μέχρι το πόντιουμ μεγάλων αιθουσών στην Ελλάδα και το εξωτερικό υπήρξε από τους γνήσιους εκφραστές της Ρεθεμνιώτικης παράδοσης στις Τέχνες και τα Γράμματα.
Αυτήν την κοινωνία έζησε στα πρώτα χρόνια της ζωής του ο μεγάλος δημιουργός κι αυτή δεν έπαψε να υμνεί μέχρι τη δύση του.
Γεννημένος στο Ρέθυμνο το 1929 δέχτηκε τους πρώτους επηρεασμούς από τον στενό του συγγενή τον Ανδρέα Ροδινό που έφυγε τόσο νέος αλλά ακόμα κρατά σημαντική θέση στους Κρήτες πρωτομάστορες.
ΑΠΟ ΤΟ ΩΔΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ
Ο Νίκος Μαμαγκάκης ξεκίνησε τις σπουδές του από το Ωδείο Αθηνών και από το 1957 συνέχισε στην Ανώτατη Μουσική Σχολή του Μονάχου έχοντας καθηγητές τον Καρλ Ορφ και τον Γκέντσμερ.
Αυτό που τον ενδιέφερε στα πρώτα του μουσικά βήματα ήταν η ανανέωση του ηχοχρώματος και οι ρυθμικές σχέσεις που βασίζονται σε αριθμητικές αναλογίες τόσο με βάση τα δυτικά πρότυπα όσο και με αναφορές στην Κρήτη που κυριαρχούσε στη σκέψη του.
Πολλά έργα του έχουν εκδοθεί από ξένους Εκδοτικούς Οίκους (Gerig, Modern, Breitkopf, κ.λπ.). Από τα γνωστότερα έργα του είναι: Αναρχία για κρουστά και ορχήστρα,
Σενάριο για δύο αυτοσχέδιους τεχνοκρίτες για ενόργανο σύνολο, ταινία και σκηνική δράση, Παραστάσεις για φλάουτο, φωνή και σκηνική δράση,
Μουσική για τέσσερεις πρωταγωνιστές, Κασσάνδρα, Ερωτόκριτος, μουσική για τον Πλούτο του Αριστοφάνη, Τριττύς, Τετρακτύς,
Εγκώμιο στο Ν. Σκαλκώτα
Οδύσσεια (όπερα βασισμένη στο ομώνυμο έπος του Νίκου Καζαντζάκη).
Έγραψε μουσική για τον ελληνικό κινηματογράφο όπως: Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά, Η νεράιδα και το παλικάρι, Η αρχόντισσα και ο αλήτης (όλες του Ντίνου Δημόπουλου), Λούφα και παραλλαγή, Άρπα-κόλλα, Βίος και Πολιτεία (του Νίκου Περάκη), Η λεωφόρος του μίσους (του Νίκου Φώσκολου) και πολλά άλλα.
Το 1968, πήρε το βραβείο των κριτικών του Φεστιβάλ Θεσ/νίκης για τη μουσική του στην ταινία Παρένθεση» του Τ. Κανελλόπουλου. Μετά από παραμονή 8 ετών στην Ευρώπη, επέστρεψε οριστικά στην Αθήνα το 1965.
Θέλουμε σελίδες για την αναφορά όλων των έργων του που διακρίνει πολυμορφία και μοναδικότητα έκφρασης Κατάφερε να διακριθεί σε όλα τα είδη της μουσικής σύνθεσης.
ΓΟΝΟΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ
Ο ίδιος έλεγε αναφερόμενος στη μουσική του οικογενειακή παράδοση για την οποία και αισθανόταν ιδιαίτερα υπερήφανος. «Η οικογένειά μου ήταν μουσική. Υπάρχει ένα όνομα στη λαϊκή μουσική της Κρήτης που λέγεται «Ανδρέας Ροδινός». Ο μεγαλύτερος λυράρης που γέννησε ο κόσμος. Αυτουνού η μάνα του κι ο πατέρας μου ήταν αδέρφια. Τα επίθετα που μεταχειρίστηκε κατά καιρούς η οικογένειά μου ήτανε «Βιολάκης» και «Λυράκης». Έχει μια παράδοση πολλών χρόνων αυτή η μουσική οικογένεια. Ο πατέρας μου υπήρξε μέγας παίχτης του μπουλγαρί. Έπαιζε ένα πάρα πολύ ωραίο μπουλγαρί. Εκείνος έμαθε και τον Ανδρέα Ροδινό να παίζει διάφορους σκοπούς στο μαντολίνο. Από εκεί προέρχεται όλο αυτό. Όταν πέθανε ο Ροδινός το 1934 ήμουνα πέντε χρονών. Παιδί κανονικό. Θυμάμαι τα πάντα. Εκείνο που θυμάμαι ξεκάθαρα ήταν η κηδεία του, που μας έντυσε η μάνα μου με μαύρες ποδιές και μας ανέβασε σε κάτι καρέκλες γιατί το σπίτι μας έβλεπε στον περίβολο της εκκλησίας που θάφτηκε ο Ροδινός.
Τα θυμάμαι έντονα αυτά. Με σημαδέψανε. Άσε που αυτός ήταν ένας θεϊκός άνθρωπος. Ήταν όμορφος, ήταν ευφυής ο καλύτερος μαθητής του γυμνασίου. Έπαιζε Βιβάλντι με τη λύρα και έπαιζε και όλα τα repertoires (ρεπερτόρια) της εποχής εκείνης. Γεννήθηκα μέσα στη μουσική λοιπόν και δε μπορούσε κανένας να μου εναντιωθεί. Παρόλα αυτά ο πατέρας μου, μου έλεγε να μη γίνω μουσικός. Επειδή για επαγγελματικό προσανατολισμό τότε το φοβόντουσαν οι άνθρωποι. Η μουσική δεν έδινε διεξόδους. Αλλά εμένα και βουνά να μου έβαζες μπροστά μου, εγώ μουσικός θα γινόμουνα. Πολλές φορές πάντως αναρωτήθηκα αν θα μπορούσα να έκανα κι άλλα πράγματα, γιατί ήμουν στοιχειωδώς ευφυής».
ΠΑΘΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ
Ο Νίκος Μαμαγκάκης μελοποίησε όλη την Κρητική Γραμματεία και το Κρητικό Θέατρο.
Το πάθος του για την αλήθεια τον έκανε κάποιες φορές απόλυτο. Είχε πει για τους συνθέτες σε μια από τις αναρίθμητες συνεντεύξεις του «Συνθέτης δεν μπορείς να είσαι αν δεν έχεις κάνει τρανταχτή σπουδή. Μπορείς να είσαι ευκαιριακός τραγουδοποιός ή και σπουδαίος τραγουδοποιός και μόνο τραγουδοποιός και να υπηρετείς το τραγούδι, εάν ο Θεός σου έχει δώσει ένα χάρισμα σαν του Βασίλη Τσιτσάνη, σαν του Μπαγιαντέρα. Αλλά αυτοί δεν ήταν σε θέση να γράψουνε μια μουσική σύνθεση. Ο Τσιτσάνης μου έλεγε πάντα Νίκο έλα να ακούσεις ολόκληρη συμφωνική ορχήστρα. Του έλεγα δεν έχεις ανάγκη εσύ από συμφωνική ορχήστρα.Υπήρξαν περιπτώσεις που τον έκανα κι έκλαιγε. Μου έλεγε μα γιατί. Να σου πω γιατί. Για να γράψεις ένα έργο για συμφωνική ορχήστρα πρέπει να έχεις τουλάχιστον 5.000 πληροφορίες και να τις έχεις ανά πάσα στιγμή έτοιμες, μπροστά σου. Το κλαρινέτο στη σολ, γράφεις ντο και ακούγεται σολ. Και αυτό για να το ξέρεις, πρέπει να ξέρεις ότι το κλαρινέτο σε αυτήν την περιοχή δεν παίζει καθόλου. Αυτό που λέτε, λοιπόν, είναι σωστό. Οπόταν μιλάμε για έναν συνθέτη, μιλάμε για έναν άνθρωπο που θεραπεύει τη μουσική τέχνη, όπου η μουσική τέχνη είναι η τέχνη και η επιστήμη των ήχων».
ΘΕΩΡΩ ΟΛΑ ΤΑ ΕΡΓΑ ΜΟΥ ΠΡΩΤΑ
Σαν γνήσιος δημιουργός δεν ξεχώριζε τα έργα του. Είχε πει σχετικά σε συνέντευξή του «Δεν θεωρώ κανένα έργο μου δεύτερο, τα θεωρώ όλα πρώτα, όταν τα κάνω. Δούλεψα σε ένα χώρο που μπορούσε να ονομαστεί χώρος της ευτέλειας, το σινεμά. Δούλεψα με τη Βουγιουκλάκη και με το Φίνο, τα πιο εμπορικά τέρατα του ελληνισμού. Το έκανα όμως με όλη μου την καρδιά. Μη φανταστείς ότι ήταν εύκολο να δουλεύεις με αυτούς. Ξέρανε ακριβώς τι θέλανε κι όποιος έμπαινε στο χώρο αυτό έφευγε στα τρία δευτερόλεπτα πυξ-λαξ.
Έλεγα στο Μάνο Χατζιδάκι: δε μου αρέσει το «Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ». Βρε Νίκο, μου έλεγε δεν είναι σωστό. Ο ίδιος όμως είχε αποκηρύξει έργα του… Άσε που μας δώσανε χρήματα, και υπήρχαν άνθρωποι που μεγαλώσανε με αυτά τα τραγούδια. Ήρθε μία γυναίκα στο Μόναχο και μου είπε ότι πέρασε ένα καλοκαίρι με τη μουσική μου και με ευχαριστεί. Με ποια μουσική μου; τη ρώτησα. Λέει «Η αγάπη θέλει δύο». Ρε γαμώτο, αντί να μου πει ότι της άρεσε ένα άλλο… αυτό βρήκε; Και τι γυρίζει και μου λέει: κ. Μαμαγκάκη με προσβάλετε, εγώ κάνω διδακτορική εργασία. Δε με ενδιαφέρει! Γιατί δε μού ’πε ότι της άρεσε το κοντσέρτο μου για βιολοντσέλο και ορχήστρα».
ΠΙΣΤΟΣ ΣΤΙΣ ΙΔΕΕΣ ΤΟΥ
Ο Νίκος Μαμαγκάκης παρέμενε πάντα αφοσιωμένος στις ιδέες του. Για τα δύσκολα χρόνια της επταετίας προσθέτει: «Την επταετία, ανέφερε κάποτε, δεν είχαμε φράγκο, μας κυνηγούσανε κιόλας. Δεν ήθελα να συμβιβαστώ. Ήρθαν εταιριάρχες και μου προσφέρανε χρήματα. Μετά από το «σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ» μου ζήτησαν δέκα τραγούδια σαν κι αυτό. Τους λέω λυπάμαι, δε μπορώ να το κάνω. Παραλίγο δηλαδή να με βρίσουνε κιόλας. Τέτοιες περιπτώσεις υπήρξαν πολλές. Έφυγα από την Ελλάδα τότε. Πήγα δυο χρόνια στην Αγγλία και τη Γερμανία. Όμως δε μπορούσα να ζήσω εκεί, όλα μου τα λεφτά τα τρωγα στα τηλέφωνα, σε φίλους μου. Γι’ αυτό γύρισα. Εδώ δεν ευδοκίμησα καθόλου, πέρασα πολύ άγρια στην επταετία.
Όταν ήρθε ο Φίνος και μου ζήτησε συνεργασία, ενώ πριν ούτε καλημέρα δε θα του έλεγα -σε ότι αφορά τη δουλειά, σαν άνθρωπος ήταν πάρα πολύ σημαντικός- κι όμως πήγα. Κι έκατσα και δούλεψα ειλικρινά. Το έκανα με όλη μου την καρδιά και προσπάθησα να μην εκπέσω, αυτά είναι φοβερά δελεαστικά. Κι αν ξέρεις κιόλας να εκμεταλλευτείς το έργο σου... Εγώ λεφτά έκανα χωρίς να το ξέρω. Έκανα αυτή τη μεγάλη ταινία που έγινε παγκόσμια επιτυχία. Μια μέρα με πήρε ένας τραπεζίτης από το πουθενά και μου λέει ότι υπήρχαν κάτι χρήματα για μένα. Εγώ έπαιρνα κάθε έξι μήνες κάτι ποσοστά. Μου είπε ότι ήταν μεγάλο το ποσό και να συναντηθούμε. Πρώτη φορά που έβγαλα χρήματα, τότε αγόρασα και το σπίτι μου».
ΜΕ ΔΙΚΕΣ ΤΟΥ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
Τα τελευταία χρόνια με δικές του δυνάμεις κατάφερε να κυκλοφορήσει όλο του το έργο μέσα από μια εταιρεία που ονόμασε ΙΔΑΙΑ και τον βοηθούσε να διευθετήσει πρακτικά ζητήματα διακίνησης. Κι αυτό το θεωρούσε ο ίδιος μεγάλο του επίτευγμα. Είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Στη ζωή μου, υπήρξα τυχερός. Δε θέλω να μιλώ, δε ζητάω τίποτα, ούτε οφίκια ούτε τίποτα. Τώρα έκανα τα CD αυτά. Τά στειλα σε καμιά δεκαπενταριά «μεγάλους ανθρώπους». Μου ’χουνε στείλει κάτι σπαραχτικά γράμματα. Το κομμάτι που γράφω τώρα πρέπει να είναι καλό γιατί αλλιώς χάθηκα. Χάθηκα εγώ για εμένα. Δεν έχετε δει τίποτε ακόμη από τη δουλειά μου».
Ακολούθησαν και άλλα έργα μέσα από τα CDs που αποτελούν συλλογές σημαντικής συλλεκτικής αξίας. Κι ήταν δείγμα μόνο της αστείρευτης έμπνευσης του συνθέτη
Έτσι απλός άμεσος πάντα και κυρίως ασυμβίβαστος ο Νίκος Μαμαγκάκης παραμένει μέσα από το έργο του όπως όλοι οι μεγάλοι δημιουργοί ΑΘΑΝΑΤΟΣ.
Μουσική ακούω, ζωή καταλαβαίνω...
Ο Νίκος Μαμαγκάκης δεν γράφει και ακούει μόνο μουσική, αλλά αναπνέει μουσική, σκέπτεται μουσική, ζει μουσική, στον υπερθετικό βαθμό…
Δυο λόγια, δυο αγκαλιές λουλούδια θα ήθελα να προσφέρω στο μεγάλο δάσκαλο, αντίδωρο για την προσφορά του στην τέχνη και να τον ευχαριστήσω για την προσφορά του συνόλου του έργου του στο Μουσικό Σχολείο Ρεθύμνου.
Τέτοιες ώρες, όμως, ο νους σταματάει, η σκέψη αδυνατεί, και τα λόγια σωπαίνουν….
Εξάλλου, ο ίδιος απεχθανόταν τα «μνημόσυνα» …..
Γι’ αυτό, ας μου επιτραπεί να σταχυολογήσω μερικά λόγια δικά του:
«….. Το καλό πράγμα θέλει σκληρή δουλειά. Από όσο ξέρουμε από τους μεγάλους δημιουργούς- από τον Μπετόβεν, τον Τολστόι- εκατοντάδες φορές δούλευαν την ίδια ιδέα. Από το αέναο ψάξιμο βγαίνει κάτι. Άλλωστε τα μεγάλα αδαμαντωρυχεία βρίσκονται πολλά χιλιόμετρα κάτω από τη γη, παρ΄ ότι και μερικά μπορεί να βρίσκονται στην επιφάνεια. Πάντως, αν δεν ματώσεις δεν γράφεις.
….. η μουσική χτυπά κατευθείαν στο θυμικό. Είναι γοητευτική, εύκολη, εύγλωττη και μπορεί να παραπλανήσει και να εξαπατήσει τον καθένα... Πιστεύω ότι οι συνθέτες γράφουν επειδή είναι ταγμένοι με κάποιο μυστηριώδη τρόπο από τον Θεό. Ο καλλιτέχνης είναι τα μάτια του Θεού στη Γη. Ακούγεται μεταφυσικό αλλά πιστεύω ότι τελικά έτσι λειτουργεί. Από τις μυριάδες λαϊκά τραγούδια που γράφονται πόσα ξεχωρίζουν; Πολύ λίγα. Λίγοι συνθέτες, ποιητές, στιχουργοί, ερμηνευτές. Αυτοί που έχουν το δαιμόνιο, τον διάβολο μέσα τους. Και αυτοί που μοχθούν και θυσιάζονται για να παράξουν ένα αποτέλεσμα. Γι’ αυτό πιστεύω ότι ο συνθέτης οφείλει να ελέγχει απολύτως το υλικό που έχει στα χέρια του και να μιλά μέσα από αυτό.
«Ένας ταγμένος από το θεό να γίνει μουσικός είναι μοιραίο να τον επηρεάζουν τα ακούσματα. Αυτό όμως που έχει ο ταγμένος είναι το εξής: ακούει αλλιώς απ’ ότι ακούνε οι απλοί άνθρωποι. Καταγράφει αλλιώς. Η πρόσληψη είναι εντελώς διαφορετική, εκεί έγκειται όλη η ιστορία. Γι’ αυτό είναι και, αν θέλετε, ξεχωριστός, όσον αφορά βέβαια τη μουσική. Ο ήχος είναι ένα πάρα πολύ ιδιαίτερο υλικό. Ενώ με το λόγο γεννιέσαι, ενώ βλέπεις, ενώ πιάνεις, το άκουσμα ξέρετε τι είναι; αέρας. Γιατί σε κενό αέρος δεν υπάρχει μουσική.
… δεν εμπορευματοποιώ τη δουλειά μου να κάνω ότι μου λέει ένας ατζέντης. Αυτά εκχυδαΐζουν κι ευτελίζουν την τέχνη.
Δεν μου αρέσει να κάνω συναυλίες διότι δεν μου αρέσει να κάνω αυτού του είδους την καριέρα, του συνθέτη-συναυλιατζή που πάει και κονομάει πακτωλούς λεφτού σε κάθε συναυλία. Εμένα μου αρέσει να κάνω μία συναυλία την ώρα που έχω κάτι να πω. Μετά δεν το θέλω πια. Μου ζητούν συχνά συναυλίες και αρνούμαι. Πάω μόνο εκεί που μπορώ να παίξω κάτι ξεχωριστό το οποίο δε μπορώ να παίξω πουθενά αλλού. Οι μεγάλες ορχήστρες δίνουν υπέρτατη ηδονή. Δε με ενδιαφέρει να πάρω ένα ατζέντη και να οργώσω τη χώρα με ένα συγκροτηματάκι, αυτό θα με σκότωνε αν το έκανα.
…κλείστηκα πολύ ….
Αλλά στην τέχνη δεν μπορείς να κάνεις και πολλά, αν δεν κλειστείς. Χρήματα και σπίτι κέρδισα στα 65 μου χρόνια. Μέχρι τότε έζησα μια δύσκολη ζωή, μια …«χαμοζωή» θα έλεγα.
Στις ζωές όλων των ανθρώπων, υπάρχουν στιγμές που είναι δυσάρεστες. Και πρέπει να αναπτυχθούν αντιστάσεις και αντισώματα, ειδικά για τους ανθρώπους που έχουν στόχους. Αυτό εγώ το κατάλαβα ευτυχώς πολύ νωρίς……Τότε ακριβώς πήρα κάποιες αποφάσεις και είπα μέσα μου … ή εκπορνεύεσαι αυτή τη στιγμή ή κάθεσαι και δουλεύεις σκληρά με στόχο να ολοκληρώσεις τα όνειρά σου….
Η μουσική, αγαπημένη της νύχτας, του κατά μόνας,
της πιο μέχρι δακρύων και σπαραγμού μύχιας εξομολόγησης της ψυχής.
Με τα μέσα ……(κάποτε καλύτερα από live) γίνεται πιο ενδοτική
και άμεση για κοινωνία των αχράντων ήχων
(που γιαίνουν ανθρώπινες πληγές)
Και όπως στον έρωτα …..
λυτρώνει σε δωμάτια με ημίφως, κλειστά παράθυρα
και πεσμένα παραπετάσματα
Αλλά και γιατί όχι και σε υπαίθριους χώρους με άπλετο φως
και διάφανο αγέρα,
ή και σε ήλιο, σε καλοκαιριού προμάντεμα
και σε βροχή, σε χιόνια …….». Ν.Μ.
goodnet.gr
0 comments:
Πείτε μας την γνώμη σας
Έχετε κάτι να μας'προτείνετε ... !